آشنایی با آداب و رسوم عروسی کردها
کردها یکی از اقوام دوست داشتنی هستند که در ایران نیز زندگی می کنند. همان گونه که می دانید هر کشوری در هر جای دنیا که باشد، آداب و رسوم خاص خود برای مراسم های مختلف از جمله تولد، ازدواج و … دارد. جالب است بدانید، این تفاوت های سنت ها در درون یک کشور، شهر به شهر و منطقه به منطقه نیز وجود دارد. به عنوان مثال درست است که در ایران یک سری آداب به صورت مشترک اجرا می شود، اما بسیاری از سنت ها هست که در بین اقوام و افراد مختلف، متفاوت است. در این قسمت با آداب و رسوم عروسی کردها بیشتر آشنا می شویم.
مراسم عروسی و آداب و رسوم آن در کردها
مانند هر چیز دیگریف ازدواج و سنت های آن نیز دستخوش تغییرات زیادی شده است. با این حال شما می توانید به یکی از جذاب ترین و پرحس و حال ترین عروسی ها در مناطق کردستان بروید. مراسم ازدواج در بین کردها مجلل و بسیار طولانی می باشد. به طوری که ممکن است تا 7 شبانه روز به طول بینجامد.
این قوم از گذشته تا به الان رسم و رسومات زیادی برای ازدواج داشتند. به عنوان مثال در گذشته دختران کرد تنها باید با پسران طایفه خود ازدواج کنند. اما در دنیای امروزی که هر چیزی در حال تغییر است، این سنت ها نیز به شکل های مختلفی تغییر کرده اند.
اما برخی رسم ها وجود دارند که با این که سال های زیادی از وجود آن می گذرد، همچنان در بین مردم حفظ شده و هم اکنون نیز اجرا می شود. مراسم هایی همچون خوازمنی، تعیین شیروای، دزورانی و پاخسو در بین مردم کردستان همچنان رایج است. در واقع نوع رسم ها را می توان در کردستان با سایر رسم های موجود یکی دانست اما از لحاظ نحوه برگزاری و زمان آن با دیگر رسم ها متفاوت است.
رسم خوازمنی در کردستان
زمانی که پسران کرد قصد ازدواج دارند، بایستی دختر مورد نظر خود را انتخاب کنند و در مرحله بعدی، آن را به مادران خود معرفی کنند. بدین ترتیب در اولین مرحله، مادر به عنوان اولین شخص از خانواده پسر به خواستگاری یا خوازمنی دختر خواهد رفت. این مراسم می تواند با حضور مادر، خواهر و یا یکی از بزرگان خانواده پسر (تنها خانم ها) برگزار شود.
در طی این مراسم که تنها برای آشنایی اولیه بین مادر پسر و عروس و خانواده اوست، هیچ حرفی از ازدواج و نحوه برگزاری آن به وسط کشیده نمی شود. ادامه یافتن روند ازدواج منوط به رضایت طرفین است. و اگر مادرشوهر عروس آینده خود را پسند کرد، در ادامه با ریش سفیدان فامیل و بزرگتر ها به خواستگاری رسمی خواهند رفت. و پدر عروس با خانواده داماد آینده خود آشنا می شود.
اگر در این مرحله رضایت خانواده عروس نیز جلب شد، به سراغ مراحل جدی تر و صحبت درباره آن خواهند رفت. که در طی آن درباره مسائل مختلف ازدواج، مهریه، شیربها، چگونگی برگزاری مراسم و … صحبت خواهند کرد.
مراسم دسماچ
در روز خواستگاری و بعد از گرفتن جواب، یک نفر از مردان خانواده داماد در میان مجلس بلند می شد و دست تمام مردان فامیل خانواده عروس را می بوسد. به این رسم «دسماچ که ده ی» می گویند و به این معنی است که کار، قطعی شده و نه تنها رضایت دو طرف جلب شده، که حتی بر سر مسائل مختلف نیز به توافق رسیده اند.
بعد از این مراسم در آداب و رسوم عروسی کردها، خانواده در صدد تدارکات مراسم عقد در می آیند. به این رسم «ماره بریه ی» هم می گویند که در گذشته بدین شکل برگزار می شد که در یک روز، خانواده داماد غذا و خوراکی تهیه می کرد و بعدازظهر همراه فامیل خود به خانه عروس می رفت.
بعد از صرف شام، عده ای از مردان در یک اتاق جمع می شدند و ماموستا (عاقد) را دعوت می کردند و دختر را در جمع همان مردان به عقد پسر درمی آوردند. هزینه های جاری و همچنین اجرت ماموستا نیز بر عهده خانواده داماد بود.
مراسم دزورائی در کردستان
این مراسم، در واقع همان مراسم نامزدی است که بعد از خوازمنی یا خواستگاری برگزار می شود. اما تفاوت هایی با مراسم های نامزدی دیگر مناطق و شهرها دارد که آن هم به خریدها برمی گردد!
کردها رسم دارند که در مراسم نامزدی، داماد باید ابتدا یک دست لباس کامل به همراه یک ست طلا برای عروس خریداری کند. علاوه بر این، خریدلباس عروس نیز بر عهده داماد است.
در کنار این موارد، تا زمانی که دختر و پسر در دوران نامزدی هستند، داماد در هر مناسبت و عیدی باید برای عروس خود لباس و هدیه بخرد و تقدیم کند.
جل کرده ی نه یا شیرینی خوران
یکی دیگر از رسم های مراسم ازدواج در بخش هایی از کردستان، «جل کرده ی نه» یا «شیرینی خوران» آداب و رسوم عروسی کردها است. (شیرینی خوران در ایران به صورت کلی به زمانی گفه می شود که عروس و داماد برای ازدواج با یکدیگر به تفاهم می رسند و در ابتدای راه و مسیر ازدواج قرار داند. اما در بین مردمان کرد، این مراسم با این اسم کاملا متفاوت خواهد بود)
این مراسم بعد از عقد اجرا می شود و بدنی صورت برگزار می شود که خانواده داماد بعد از تهیه و تدارک غذا، یک روز به خانه عروس می رود و در مراسمی، لباس هایی که برای عروس خریده اند به او تقدیم می شود.
در این مراسم، خانواده داماد زیورآلاتی هم به عروس می دهند و بر او می آویزند. این مراسم فرصتی است که جشنی برای داماد و عروس گرفته شود و هدایایی (غالباً پول) که برای آن ها تدارک دیده شده، تقدیم شود. (این رسم و رسوم ها در بین اکثر مردمان جهان است که به نوعی کمک مالی برای دختر و پسر در شروع زندگی مشترک به شمار می آید.)
حنابندان یا خانه به نان در بین کردها
بعد از گذراندن دوران دزورائی، حال نوبت به برپایی مراسم حنابندان می رسد. یکی از نکات جالب در زمان برگزاری مراسم حنابندان در بین اقوام کرد، حضور یک پاخسو از خانواده پسر است.
پاخسو در واقع یک پیرزن از بستگان پسر است که وظیفه دارد تمام خریدهای داماد برای عروس و عروسی را به منزل عروس ببرد. لازم است بگوییم پیرزن های کرد به اندازه یک دختر جوان، شور و حال و انرژی دارند و به مراسم های عروسی، حس و هوای فوق العاده ای می بخشند.
حمام، آرایش و کمک به آماده سازی عروس برای رفتن به منزل داماد، نیز بر عهده پاخسو می باشد. البته اینکه پاخسویی که برای مراسم حنابندان انتخاب شده است، مهارت آرایشگری دارد یا خیر، کاملا بستگی به شانس عروس دارد! (کاملا بی رحمانه است! 🙂 ) این نوع رسم را می توان بعنوان جهاز بران نیز در بین کردها در نظر گرفت زیرا در واقع وسایل عروس و جهیزیه او قبل از مراسم عروسی به منزل او برده می شود تا همه چیز برای برپایی مراسم عروسی و بدرقه عروس و داماد آماده باشد.
در این شب که در خانه عروس حنابندان است در خانه داماد شوگر (شب گرد) برپا است. در شب شوگر مدعوین داماد را از منزل خود به منزل عروس مى برند و در آنجا عروس و داماد با هم مى رقصند و مردم براى آن ها شاد باش می دهند. افراد به خواست خود مبلغی هدیه به نوازندگان می دهند، و جشن خود را تکمیل می کنند.
آداب و رسوم عروسی کردها
همانند دیگر مناطق کشور (با چشم پوشی از مراسم پاتختی) مراسم عروسی آخرین خان از هفت خان ازدواج در بین کردها نیز هست. امروزه ممکن است همانند گذشته جشن و پایکوبی را تا 7 شبانه روز ادامه دهند و ممکن است تنها در 2 یا 3 روز برگزار شود. این اتفاق عمدتا به دلایل اقتصادی که امروزه شاهد آن هستیم، رخ می دهد.
مراسم رقص در بین اقوام کرد یا به صورت گروهی و یا 2 به 2 اجرا می شود. ممکن است تا به امروز در مراسم های عروسی تنها به صرف شام دعوت شده باشید، اما در کردستان از مهمانان به صرف ناهار و شام پذیرایی می شود. بدین ترتیب باید بگوییم که مراسم از صبح آغاز می شود و تا شب ادامه پیدا می کند.
رسم های زیاد با جزییات فراوانی در حین مراسم عروسی، اجرا می شود. اسب سواری، تیراندازی، جشن سورناچی ها و … از جمله این مراسم هاست. این مراسمبه سرگرم شدن مهمانان نیز کمک می کند. به همین دلیل است که عروسی های کرد بسیار هیجان انگیز و جذاب هستند.
پخت نان سنتی یکی از رسم های عروسی است که از چند روز قبل، آشنایان و همسایه ها برای کمک به خانه داماد برای پخت نان می روند. تمام این اتفاقات در طی یک هفته مراسم عروسی رخ می دهد!
وظایف پاوه یو و جل هرگیر
همچنین، خانواده داماد یک زن و یک دختر را به عنوان «پاوه یو» و«جل هرگیر» به خانه عروس می فرستد. علاوه بر این، چند نفر بز و گوسفند نیز با خود برای قربانی کردن جلوی پای عروس، می روند.
پاوه یو وظیفه دارد در خانه عروس غذا بپزد و بر دستان عروس حنا بگذارد تا برای مراسم آماده شود. «جل هرگیر» هم لباس عروس را که خانواده داماد تهیه کرده و دوخته اند به خانه عروس می برد. این لباس ها درون بقچه با تزیین می پیچد، به گونه ای که قسمتی از لباس از بقچه نمایان باشد. از دیگر مسئولیت های «جل هرگیر» در خانه عروس این است که فامیل عروس را به جشن عروسی دعوت کند.
در بین اقوام کرد رایج است تا به جای لباس عروس از لباس های محلی استفاده کنند. این لباس ها اغلب با جواهرات باارزش تزیین شده اند.
لباس عروس
لباس های عروس در روز عروسی شامل پیراهن، زیرپیراهن و شلوار زنانه کُردی که جنس براقی دارد، سخمه، کوا و سلطه است. زیورآلات هم شامل فیس، گوبروک، دکمه و دولاو، لاکوا، بازن، تکبن و گردنبند و لوله با مهره های قدیمی است که به عروس آویزان می شود.
- فیس: یک کلاه پارچه ای است که اطراف آن را با سکه های ناصرالدین شاهی و احمدشاهی پوشیده شده است.
- لاکوا، گوبروک و دکمه و دولاو هم زیورآلات فلزی هستند که برای تزیین اطراف سخمه و سلطه به کار می روند.
- بازن، دستبندهای برنز و پهنی است که دست ها و بازوهای عروس را با آن می پوشانند.
- تکبن، همان کمربند است و لوله هم وسیله ای است که به عنوان گردنبند از آن استفاده می شود و به شکل لوله است و از سکه برای تزیین آن استفاده می شود.
بعد از گدراندن تمام مراحل و آماده شدن عروس، داخل کفش یا جوراب او یک سکه پهلوی می گذارند که به معنی «پا زرین» بودن عروس است. زمانی که عروس می خواهد از خانه خارج شود و رهسپار خانه داماد شود، برادر عروس یک شال به کمر او می بندد و دو دست عروس را برادر و یکی از اقوام نزدیک او می گیرند و از خانه خارج می کنند. در عروس یهای محلی ممکن است عروس را با اسب یا قاطر می برند. قاطر و اسب را هم با جاجیم محلی، زنگوله، مهره و منگوله تزئین می کنند.
شاباش در آداب و رسوم عروسی کردها
زمانی که عروس به همراه برادرش به سمت منزل داماد حرت می کنند، یک نفر خبر آماده شدن عروس و خروج او را می دهند. آن زمان زنان فامیل، بچه ها و … به سمت خانه عروس می روند. در نیمه های راه، خانواده داماد به عروس می رسد و اطراف او را می گیرد و ترانه خوان ها با ترانه شروع به خواندن ترانه «باده باده» (بادا بادا، مبارک بادا) می کنند.
داماد هنگام رسیدن عروس، بر سر و تن او، سیب و انار می کوبد و دوست داماد هم بر سر عروس و مهمانان، نقل و سکه می پاشد. به این رسم «شاباش» می گویند. لازم است بدانید ممکن است این روزاها بسیاری از این رسوم به این حالت برگزار نشود. اما در گذشته ها و در دنیایی که مانند حال، مدرن نبود، این مراسم ها دقیق و مو به مو اجرا می شده است.
جهاز برون
برعکس دیگر مناطق که قبل از عروسی خانواده عروس جهازیه را در منزل جدید عروس قرار می چینند، در کردستان بعد از عروسی و خروج عروس از منزل پدری، جهاز را به خانه عروس می برند.
باوان
آخرین رسم کردها باوان نام دارد که مربوط به دید و بازدید عروس و داماد از خانواده هایشان می شود. که تنها تفاوت آن با دیگر رسم ها مدت زمان ماندن در پیش خانواده ها است. باوان در لغت به معنای خانه پدری است. در بعضی مناطق کردستان بعد از سه روز و در بعضی مناطق دیگر آن، بعد از یک هفته که عروس به خانه داماد رفت، برای دیدن خانواده خودش به خانه پدری می رود. و چند روزی را با آن ها می گذراند. در آخر این روزها، پدر عروس هدیه ای به او می دهد تا به خانه خودش ببرد.
بعد از پایان یافتن مراسم عروسی، و گذشت یک هفته، دعوت شدگان به عروسی که تنها شامل خانم ها هستند در منزل داماد جمع می شوند. این مراسم که به بزرگی جشن عروسی نیست، برای جمع کردن هدایا (همانند پاتختی) برگزار می شود. این هدایا برای کمک به زوج جوان در جهت ادامه روند زندگیشان است.
Leave a Comment